Biopolitiek en pastorale macht (1)

Erdogan heeft wel oren naar de conservatieve vleugel binnen zijn AKP-partij. Die wil in Turkije een amnestiewet doorvoeren, waarbij zo’n drieduizend mannen die via een niet-wettelijk huwelijk met een minderjarige in de cel belandden, kwijtschelding krijgen van straf wegens verkrachting. ,,Ik bepaal voortaan wie slachtoffer is van verkrachting en wie niet,’’ zegt de Turkse autocraat hiermee.  De willekeur van de macht. Maar dat is niet alles. Daarmee valt hij tegelijkertijd een binnen de democratie levensbelangrijk principe van de scheiding tussen kerk en staat aan, dat het huwelijk op religieus-culturele gronden altijd ondergeschikt maakt aan het wettelijk huwelijk voor de staat.

Ook in het Vaticaan voelde iemand zich geroepen om deze week aan biopolitiek te doen. Paus Franciscus besliste dat ook priesters de zonde van abortus mogen vergeven. Vroeger konden enkel bisschoppen en hogergeplaatste geestelijken vergiffenis schenken hierover. Abortus blijft natuurlijk wel een zonde, voegde hij er nog aan toe. Je kunt je afvragen wat de zin is van dit soort nieuwe, kerkelijke regelgeving, behalve het bevestigen van abortus als zonde. We kunnen misschien ook de aflaten opnieuw invoeren.

We beleven waarlijk reactionaire tijden: nog andere herders met ,,pastorale macht’’ staan klaar: met een fallocraat als Trump, met de Fransen die straks nog enkel de keuze hebben tussen het neofascisme van Le Pen of een gelovige, oerconservatieve kasteelheer zoals Fillon, bij wie het homohuwelijk nogal bitter smaakt. Terwijl een Europese islam – die meer kansen had kunnen krijgen met de toetreding van een geseculariseerd Turkije tot de EU – door de eigengereide koers van Erdogan alsmaar verderaf lijkt, bevestigt een zogezegd verlichte paus de christelijke wortels van onze Westerse seksuele moraal. De klos van dit verhaal is twee keer het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw, nochtans vastgelegd in de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens: de minderjarige, door h

aar familie, maar tegelijk tegen haar wil uitgehuwelijkte bruid aan haar lot overgelaten ergens in Oost-Anatolië en de ongewenst zwanger geworden vrouw in het westen, die nog een beetje wou geloven in het instituut kerk: ze zitten beiden in hetzelfde verdomhoekje. Er zijn godsdienstfilosofen in dit land die beweren, dat de rol van religie uitgespeeld is. Ik ben daar niet zo zeker van.


erdogan2

 erdogan
(1) Volgens Michel Foucault was er voor de biopolitiek al ,,pastorale macht’’ aan de orde: deze machtsvorm gaat volgens Foucault ,,terug op het vroege christendom en zelfs tot het herderschap van het voorchristelijke Oosten. In ,,Sécurité, territoire, population’’ stelt Foucault dat de herder niet alleen let op de kudde schapen als geheel, hij past ook op ieder schaap afzonderlijk, ziet erop toe dat de schapen geen pijn lijden, gaat op zoek naar de beesten die de weg zijn kwijtgeraakt en behandelt ten slotte de dieren die gewond  zijn. Het beeld van de herder die de kudde hoedt, leidt en beschermt, wordt voortgezet in het christendom en nog later in het instituut van de kerk, met als belangrijkste doel het verzekeren van verlossing voor elk individu in het hiernamaals. Technieken als de ‘biecht’ leiden tot een hermeneutische opvatting over en verhouding tot de ‘ziel’, die het mogelijk maakt dat individuen zich op een nieuwe manier als subject van hun handelen kunnen gaan zien.” (http://www.marcschuilenburg.nl/_publications/_articles/biopolitiek.html?module=periodicals&)