In memoriam Rosa Luxemburg (15 januari 1919)

Bertolt Brecht ,,Vom ertrunkenen Mädchen’’/oorspronkelijk ,,Vom erschlagenen Mädchen’’

Als sie ertrunken war und hinunterschwamm
Von den Bächen in die grösseren Flüsse
Schien der Opal des Himmels sehr wundersam
Als ob er die Leiche begütigen müsse.

Tang und Algen hielten sich an ihr ein
So dass sie langsam viel schwerer ward
Kühl die Fische schwammen an ihrem Bein
Pflanzen und Tiere beschwerten noch ihre letzte Fahrt.

Und der Himmel ward abends dunkel wie Rauch
Und hielt nachts mit den Sternen das Licht in Schwebe.
Aber früh war er hell, dass es auch
Noch für sie Morgen und Abend gebe.

Als ihr bleicher Leib im Wasser verfaulet war
Geschah es (sehr langsam), das Gott sie allmählich vergass
Erst ihr Gesicht, dann die Hände und ganz zuletzt erst ihr Haar.
Dann ward sie Aas in Flüssen mit vielem Aas. (1)

Brechts gedicht werd door Kurt Weill op muziek gezet eind 1928 voor het Berliner Requiem. Dit requiem werd oorspronkelijk gecomponeerd voor de Duitse staatsradio, de toenmalige Reichs-Rundfunkgesellschaft. Beiden wilden eraan meewerken omdat ze volop geloofden in de sociale en pedagogische mogelijkheden van dit relatief nieuwe medium. Maar het stuk stuitte toen al op stevig politiek verzet en ging enkel in Frankfurt op antenne, niet in Berlijn. De ,,Ballade vom ertrunkenen Mädchen’’ lag politiek te gevoelig. De tekst gaat over de moord op de Duitse pacifiste en communiste Rosa Luxemburg op 15 januari 1919. Samen met Karl Liebknecht leidde Luxemburg de Spartakus-opstand, die in navolging van Lenin in Rusland, ook in het ontredderde Duitsland van na de oorlog een marxistische revolutie wou doorvoeren. Luxemburg en Liebknecht werden gevangen genomen door zogenaamde ,,Freikorpsen’’ en vermoord. Deze milities waren rechtse, door het patronaat gesponsorde paramilitaire eenheden, de voorlopers van Hitlers latere SturmAbteilung  (SA). Het lijk van Luxemburg werd in de rivier gegooid. (2)
David Bowie nam het nummer op op zijn EP ,,David Bowie in Bertolt Brecht’s Baal’’. (3)
———————-
(1) Bertolt Brecht, De mooiste gedichten Bertolt Brecht, De Morgen-Bibliotheek, Wereldpoëzie, dl. 12, p. 26.
(2) https://www.desingel.be/download/Berliner-Requiem-69384.pdf
(3) https://www.youtube.com/watch?v=M2BULDi00xM