Over de iets te snelle excuses van Theo Francken

Nog voor het parlementair debat begon, bood de kersverse staatssecretaris voor asiel en migratie Theo Francken zijn excuses aan. De timing wekt verbazing en roept daarom bij mij een psychologisch-filosofische kwestie op, die mij ook vaak bezighoudt, als ik bvb. nogal vlotjes excuses krijg van leerlingen die over de schreef zijn gegaan. Excuses worden soms heel snel gemaakt, in de hoop om van heel de zaak snel af te zijn. De vraag die dan blijft bij diegene tot wie de excuses gericht zijn: hoe gemeend zijn die excuses dan wel?

Typisch voor de autoritaire persoonlijkheid is ook het zich vrij snel conformeren aan wat de situatie op dat moment vereist. Hier moest de staatssecretaris voor asiel en migratie nog voor hij aantrad, kost wat kost bewijzen dat hij toch nog credibiliteit verdient als staatssecretaris met die bevoegdheid, ondanks zijn racistische uitspraken en fascistische contacten uit het recente verleden. Er is hier dan ook sprake van normatieve invloed en niet van informationele invloed (informationele invloed is bvb.: ,,De meerderheid denkt er zo over, ik zal mij maar daarbij aansluiten, als zoveel mensen er zo over denken.’’). Bij normatieve invloed conformeer je je, omdat je de gevolgen vreest, als je te lang afwijkend gedrag vertoont. Om aanvaard te worden en sympathiek over te komen, gedraag je je conformistisch. In die zin moeten we de excuses van Francken zien. Het zijn excuses in het licht van te zullen moeten afgaan als een gieter, als hij ze niet onmiddellijk had aangeboden. Ook vanwege het wellicht onuitgegeven feit: een staatssecretaris die moet aftreden nog voor zijn regering het vertrouwen krijgt van het parlement, dat zou pas een valse start zijn geweest.

De twee soorten invloed kunnen leiden tot twee soorten conformiteit: private conformiteit en publieke conformiteit. De toekomst zal vrij snel uitwijzen om welke soort conformiteit het hier in het geval van Francken gaat. Maar we doen toch nu al een gokje.

Bij private conformiteit gaat het om echte aanvaarding dat je verkeerd zat: èn het gedrag èn de eigen opvattingen worden aangepast onder invloed van de anderen. Bij publieke conformiteit gaat het gewoon om ,,inwilliging’’ van de wensen van anderen (hier wellicht uitgeoefend door de MR en sommige Open-VLD’ers, waaronder Mercedes Van Volcem, coalitiepartners, die vonden dat Francken ook weg moest). Publieke conformiteit omvat niet meer dan een oppervlakkige gedragsverandering, zonder echte, private aanvaarding van het standpunt van de anderen. Om in een gunstig daglicht te staan, reageert men op een normatieve invloed, door te veinzen dat men akkoord gaat om excuses aan te bieden, terwijl men in werkelijkheid een andere mening heeft. Francken biedt enkel maar excuses aan, omdat de liberale coalitiepartner die wil horen. Daarmee is hij van zijn politiek probleem verlost. Maar de gemeenschap in dit land helemaal niet.

Vandaar dat ik mij volledig aansluit bij de stelling van filosoof Thomas Decreus: ,,Theo Francken moet weg. Het kan niet dat een staatssecretaris voor Asiel en Migratie openlijk racistisch is en dweept met extreem rechts. En nee, dit heeft helemaal niets te maken met een ‘linkse overgevoeligheid’. Wel met het besef dat die man uiteindelijk zal beslissen over het lot van duizenden statelozen en vluchtelingen. Dit gaat over levens. Letterlijk. En dat is alle politieke energie waard.’’ (Thomas Decreus, FB, 16 oktober 2014)

Leerlingen op school geef je ondanks niet oprechte excuses, altijd een tweede kans, een derde kans en zelfs nog veel meer, dag in dag uit, als het nodig is, desnoods wordt er zelfs nog een andere school gezocht. Voor een staatssecretaris van asiel en migratiebeleid ligt dat helemaal anders: er hangen immers mensenlevens van af.